Εκθέσεις αρχειακού υλικού

Baraca, Οικία, Οσπίτιον Παλάτιον: οικοδομικές άδειες 1822-1865
Έκθεση αρχειακού υλικού από τα Γ. Α. Κ. - Αρχεία Νομού Λευκάδας
Λευκάδα, 7-14 Αυγούστου 2005, Προαύλιο Παντοκράτορα

Το 1810 η Λευκάδα καταλαμβάνεται από τους Άγγλους. Από το 1815 αποτελεί τμήμα του κράτους "Ενωμέναι Επαρχίαι των Ιονίων Νήσων", που δημιουργείται με την Συνθήκη των Παρισίων, υπό την προστασία της Μεγάλης Βρεττανίας, έως το 1864 όταν ενώνεται, όπως και τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου, με την Ελλάδα.

Το κράτος των Ιονίων Νήσων, παρ' ότι φέρεται ως ανεξάρτητο, διοικείται από τους Άγγλους, οι οποίοι διατηρούν στρατό σε κάθε νησί και ασκούν εποπτεία στη γενική διοίκηση και τη νομοθεσία, μέσω του εκπροσώπου της Μεγάλης Βρεττανίας, του Μεγάλου Αρμοστή.

Ανάμεσα στους νόμους που θεσπίζονται από την Αγγλική διοίκηση υπάρχουν και ειδικές διατάξεις για την οικοδομική δραστηριότητα στα νησιά
Για την ανέγερση κτηρίου ή και τη δημιουργία προσθήκης σε υπάρχον κτήριο, απαιτείται ειδική άδεια, που δίνεται μετά την υποβολή σε τρία αντίγραφα από τον ενδιαφερόμενο του σχεδίου της κάτοψης και της κύριας όψης της οικοδομής, πάνω στο οποίο αναφέρονται:

Το όνομα του ιδιοκτήτη
Το είδος του κτιρίου (Baraca, Casupola, Casa, Magageni, Forno, Fabrica ή, από το 1848 και μετά στα ελληνικά, Οικία, Οσπίτιον Παλάτιον)
Οι διαστάσεις του οικοπέδου
Η κλίμακα του σχεδίου σε βενετικούς, αγγλικούς ή ιονικούς πόδες. O Σ. Βεντούρας χρησιμοποιεί κλίμακα γεωμετρική.
Το σημείο του βορρά και ο προσδιορισμός των δρόμων
Το καθεστώς των γειτονικών οικοπέδων
Η συνοικία όπου τοποθετείται η υπό ανέγερση οικοδομή
Η οικοδομική γραμμή σε συνδυασμό με διπλανά κτίρια.
Τα υλικά κατασκευής (όχι πάντα) και το ύψος του κτηρίου
Τα κουφώματα και τα μπαλκόνια
Η ύπαρξη σοφίτας, σοφιτών, πότζου
Ο αριθμός ορόφων
Οι σταλλαγμοί (Ρονιές)
Ο μελετητής (όχι πάντα)
Λοιπά στοιχεία κατά περίπτωση.
Η γλώσσα των σχεδίων είναι η Ιταλική και από το 1848 και η Ελληνική.

Τα σχέδια υποβάλλονται στον Έπαρχο και αυτός, αφού ελέγξει τη νομιμότητά τους, τα διαβιβάζει στο Αστοδικείο (Κριτήριο Τζιβίλ). Ο Αστοδίκης με έγγραφό του καλεί τους γείτονες της μέλλουσας οικοδομής να εκφράσουν, αν έχουν, την εναντίωσή τους μέσα σε καθορισμένη από το νόμο προθεσμία. Ένα αντίγραφο του σχεδίου παραλαμβάνεται από τον Ιερέα της ενορίας όπου θα χτιστεί η οικοδομή, για να αναρτηθεί στην πόρτα της εκκλησίας . Ο Ιερέας υπογράφει βεβαίωση ότι παρέλαβε το σχέδιο και το ανάρτησε. Αν δεν εκφραστεί εναντίωση, η άδεια δίνεται, αλλιώς επανακρίνεται μετά από τροποποίησή της. Στα σχέδια υπάρχει η υπογραφή του Επάρχου (Reggente), του Τοποτηρητή (Residente), σε κάποια του Γραμματέα (Secretario) και ημερομηνία έγκρισης. Μερικά έχουν δύο ημερομηνίες, προφανώς επειδή η άδεια επανακρίθηκε.

Ο αγγλικός πολεοδομικός χάρτης, που παρουσιάζει την Αγία Μαύρα του 1825, δείχνει το μεσαιωνικό σχεδιασμό της πόλης που δημιούργησαν οι Βενετοί κατακτητές του νησιού το 1684, όταν μετέφεραν την πρωτεύουσα της Λευκάδας από το Κάστρο, όπου ήταν ως τότε, στη σημερινή της θέση. Στον τόπο αυτό που λεγόταν Αμαξική υπήρχαν τότε δύο μικροί οικισμοί ψαράδων της λιμνοθάλασσας.
Ο μελετητής, με Υπόμνημα πάνω στο χάρτη, προτείνει αλλαγές στο σχέδιο της πόλης, που τελικά δεν πραγματοποιήθηκαν. Ο ιστός της έμεινε όπως ήταν αρχικά και μέσα σ' αυτόν εντάχθηκαν τα νέα σπίτια. Κάποια από αυτά υπάρχουν ακόμα αλλά δύσκολα αναγνωρίζονται λόγω των αλλαγών που έχουν γίνει από τους τότε ή τους μετέπειτα ιδιοκτήτες τους.

Χρωματισμένα με ώχρα, κόκκινο και σκούρο καφέ ή σε απλό γραμμικό σχέδιο, τα σχέδια των σπιτιών της Λευκάδας της περιόδου 1822-1865, φυλαγμένα στην κιβωτό της μνήμης του νησιού, το Ιστορικό Αρχείο, έρχονται μετά από ενάμισυ και πλέον αιώνα στο σήμερα, εικόνα της μικρής μας πόλης τότε. Αρκετά -ειδικά μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1825- με την ένδειξη ανακατασκευή πάνω σε παλιά κάτοψη, επαναφέρουν στο νου τον ασταμάτητο αγώνα των Λευκαδιτών, τότε και τώρα, για την αντιμετώπιση της φυσικής καταστροφής, τον αγώνα που η σεισμική ιδιαιτερότητα του νησιού μας επιβάλλει.